کلروفرم و کاربردهای آن

کلروفرم چیست؟

کلروفرم گازی بی‌رنگ با فرمول شیمیایی CHCL3 است. این ماده از استون و اتانول از طریق اثر پودر سفیدکننده کلر(هیپوکلریت کلسیم) تولید نمود.

بخار آن سمی و اعتیاد‌اور است و تنفس طولانی آن کشنده است. در گذشته به عنوان بیهوش‌کننده (اولین بار در زایمان) مورد استفاده قرار می‌گرفت. کلوروفرم اولین بار توسط سه دانشمند با یک روش مشترک همزمان بدست آمد که اولین آن توسط شیمیدان فرانسوی اوژن کشف شد.

فروش کلروفرم

کاربردهای قدیمی کلروفرم

کلروفرم در گذشته در صنعت یخچال‌سازی و تولید تفلون استفاده می‌شد. همچنین برای تولید ماده فلوروکربن22 (سردکننده یخچال) و تهیه ماده تترافلورو اتیلن نیز استفاده می‌شد.

همچنین به عنوان حلال برای تولید حشره کش و مواد نگه‌دارنده و شیرین‌کننده‌های مواد دارویی استفاده می‌شد. نخستین زنی که با کمک کلروفرم وضع حمل کرد، از آن جا که زایمان بسیار بی‌دردی داشت، اسم فرزند خود را آنستازیا (به معنای هوشبری) گذاشت.

خطرات کلروفرم

کلروفرم یکی از خطرناکترین هیدروکربن‌های کلردار فرار (Organochloride) است. تنفس و تماس آن با پوست انسان باعث بروز مشکلات زیادی می‌شود که ممکن است به بیهوشی، توقف ضربان قلب و… منجر شود. کلروفرم چربی پوست را شسته و حل می‌کند. در نتیجه باعث تحریک پوست و صدمه به آن می‌شود.

از علایم تماس با کلروفرم می‌توان به سردرد ، تهوع ، احساس مستی ، خستگی ، گیجی ، اضطراب ، التهاب ، افت تنفس و… اشاره کرد. بعد از خوردن یا تماس پوستی با آن‌، به خوبی جذب بدن شده و متابولیزه (مجموعه تغییرات ترکیبی تخریبی در سلول‌های موجودات زنده) می‌شود. اگر کلروفرم به چشم پاشیده شود موجب سوزش و سرخ شدن چشم‌ها می‌شود. تماس طولانی مدت این ماده با پوست باعث بروز زخم می‌شود. دوز متوسط کشنده کلروفرم برای یک فرد بالغ در حدود 45 گرم تخمین زده شده است.

کاربرد کلروفرم

کلروفرم از جمله بهترین حلال‌های آلکالوئیدها است؛ به همین دلیل نیز در صنایع داروسازی از این ماده به منظور استخراج آلکالوئیدها از مواد گیاهی استفاده می‌شود. همچنین کلروفرم به دلیل خاصیت بی‌حس کننده کاربرد وسیعی در علم پزشکی دارد. البته به دلیل ضرر‌هایی که دارد این کاربرد بی‌حسی در علم پزشکی محدود و بسیار کنترل شده است تا آسیبی به بیمار نرسد. در ادامه به کاربرد‌های دیگر آن می‌پردازیم:

• از آن جا که کلروفرم حلال بسیاری از ترکیبات آلی است، در صنعت به منظور جداسازی چنین ترکیباتی استفاده می‌شود.
• در آزمایشگاه، به منظور نگهداری از بافت‌های آلی مانند نمونه‌های تشریحی ( از آن جا که مانع متلاشی شدن و یا تجزیه‌ی آنها می‌شود) کاربرد دارد.
• کاربردهای فراوانی در زیست‌شناسی مولکولی دارد.
• واسطه در تولید رنگینه‌‌ها و آفت‌کش‌‌هایی مانند کلروپیکرین ( chloropicrin ) است.

کاربرد کلروفرم در صنعت

کلروفرم یک حلال آلی بسیار مطرح است و به همین دلیل نیز در بسیاری از واکنش‌های صنعتی کاربرد دارد. در ادامه به برخی از این کاربردها اشاره می‌شود.

• جداسازی و استخراج ترکیبات آلی
• در ساخت موادی مانند وینیل کلراید به کار می‌رود.
• از آنجایی که موجب کاهش دمای تتراکلریدکربن در کپسول‌های آتش‌نشانی می‌شود، به عنوان رسانای انتقال حرارت در این کپسول‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد کلروفرم در پرشکی

• از آن در استخراج آنتی بیوتیک‌ها، ویتامین‌ها و طعم‌دهنده‌ها به عنوان حلال استفاده می‌شود.

• اغلب جهت به خواب رفتن بدون نسخه‌ی پزشک به کار می‌رود زیرا استنشاق کلروفرم باعث خواب آلودگی می‌شود؛ اما از نظر پزشکان استفاده از این ماده به منظور خوابیدن خطرناک است.
• همچنین از کلروفرم در دندان پزشکی نیز استفاده می‌شود. این ماده برای بی حسی موضوعی و به ویژه در فرآیند عصب‌کشی را جراحی ریشه دندان استفاده می‌شود.