تولوئن، خطرات و محدودیت ها

تولوئن(متیل بنزن یا فنیل متان) یکی از ترکیبات آلی است که امروزه کاربرد زیادی در ضنایع مختلف دارد. از آن در صنایعی همچون رنگ و رزین استفاده می شود.تولوئن جز هیدرو کربن های آلی بحساب می آید که از قطران ذغال سنگ استخراج میشود. این مایع بی رنگ و آتش گیر است و به عنوان حلال، کاربرد زیادی در صنایع رنگ و رزین دارد.

فرمول شیمیایی تولوئن، C6H5CH3 است و در آن یک گروه متیلی به حلقه بنزنی متصل است. از نظر خواص شباهت نسبتا زیادی به بنزن دارد اما نسبت به بنزن، ماده کم خطرتری است. تولوئن در آب نامحلول است و بویی شبیه به بوی تینر دارد؛ به عنوان ماده اولیه و حلال در بسیاری از صنایع استفاده میشود.
فروش تولوئن

خواص شیمیایی تولوئن

بدلیل اینکه گروه متیل نسبت به هیدروژن خاصیت اکترون دهندگی بیشتری دارد، تولوئن واکنش دهندگی بیشتری نسبت به بنزن دارد. بخش متیل در تولوئن، حساسیت زیادی نسبت به اکسیداسیون دارد.

فرمول شیمیایی	C₆H₅CH₃
چگالی	0.87 g/cm3 (20 °C)
نقطه ذوب	-95 °C
شرایط نگهداری	Store at +5°C to +30°C.
علائم هشداردهنده

موارد مصرف تولوئن

• تولوئن برای بهبود کیفیت بنزین و همچنین در تولید مواد منفجره و سایر مواد شیمیایی کاربرد دارد. ماده ی منفجره ی معروف به نام تی ان تی، ماده ای است که از نیترودار کردن تولوئن به دست می آید.
• تولوئن به عنوان حلال در روغن ها، رزین ها، لاستیک طبیعی (مخلوط با سیکلوهگزان) و لاستیک مصنوعی، قطران زغال سنگ، آسفالت ، قیر و استیل سلولز (مخلوط داغ با اتیل الکل ) به عنوان حلال و رقیق کننده در رنگ های سلولزی و لعاب ها و به عنوان رقیق کننده در مرکب های فنوگراور سازی بکار گرفته می شود.
• یک ماده خام مهم برای ترکیب های آلی است. خصوصا ترتیب های بنزویل (Benzoyl) و کلرید بنزیلیدین(Benzilidene chlorides)ساخارین (saccharine)، کلرامین T (ChloramineT)، تری نیتروتولوئن، تولوئن دیایزوسیانات و بسیاری موارد رنگرزی.
• همچنین تولوئن یک جزءتشکیل دهنده ی بنزین هواپیما واتومبیل است.

خطرات و مضرات تولوئن

GSH های تولوئن در روبرو آمده است: 

• هم مایع و هم بخار این ماده به شدت قابل اشتعال است. بخار آن از هوا سنگین تر است و میتواند مسافت زیادی را تا منبع اشتعال، طی کند و آتش بگیرد.
• تولوئن در صورت خورده شدن یا ورود از مجاری تنفسی، میتواند کشنده باشد.
• باعث سوزش پوست می شود.
• میتواند باعث گیجی شود.
• می تواند باروری یا جنین را دچار مشکل کند و به آن صدمه بزند.
• بسیار برای آبزیان صدمه زا است و مدت زمان زیادی تاثیرش باقی می ماند.
• این ماده اثرات سمی فراوانی دارد.

تنفس تولوئن در مقادیر کم میتواند باعث خستگی، گیجی، ضعف، حالت مستی، ضعف حافظه، حالت تهوع، بی اشتهایی، ضعف شنوایی و کاهش بینایی شود. بعضی از این علائم معمولا با دوری از این ماده از بین می روند. در صورت تنفس مقادیر زیاد از این ماده در مدت زمان کم، باعث گیجی و حالت غش(فرد وزن سر خودش را حس نمی کند.)، حالت تهوع یا خواب آلودگی، بی هوشی و حتی مرگ میشود. البته سمیت تولوئن بسیار کمتر از بنزن است. متاسفانه بدلیل کمبود اطلاعات، هنوز دانش دقیقی در مورد میزان سرطان‌زایی تولوئن وجود ندارد.

کمک های اولیه تولوئن

• در صورت تماس تولوئن با چشم ها، چشم هارا به مدت 20 دقیقه با استفاده از آب، به آرامی شستشو دهید. در هنگام شستوشو چشمهایتان را باز نگه دارید و در سریعترین زمان به پزشک مراجعه کنید.

در صورت تماس تولوئن با پوست، پوستتان را به مدت 20 دقیقه با آب شست و شو دهید و لباس های روی موضع مورد نظر را از تن خارج کنید.

• در صورت بلعین و خوردن تولوئن، دهان فرد را با آب بشویید و فرد را وادار به استفراغ کنید. به اون یک لیوان آب خوردن بدهید. در صورت استفراغ، فرد را به پهلو بخوابانید. و به وی آب دهید. در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید.
• به هیچ عنوان به فرد بیهوش، چیزی نخورانید.
• در صورت تنفس تولوئن، فرد را به هوای آزاد ببرید. در صورت قطع تنفس به او تنفس مصنوعی بدهید و در صورت ایست قلبی، عملیات احیا را شروع کنید.

پیشگیری و موارد ایمنی کار با تولوئن

در هنگام کار با این ماده، از ماسک های شیمیایی مخصوص بخارات آلی استفاده کنید. از دستکش، روپوشهای کامل(تمام بدن را بپوشانند) و لباس های مقاوم استفاده کنید. ماسک شیمیایی مخصوص بخارات عالی، از چشم ها نیز محافظت میکند.