انواع گلیسیرین و کاربرد ها

گلیسیرین چیست؟

گلیسیرین که با نام‌های (1,2,3-Trihydroxypropane، Glycerin  ،Glycerol) نیز شناخته می شود،  یک الکل قندی تری هیدروکسی است که دارای متابولیسم کربوهیدرات و لیپید است. دارای فرمول مولکولی ( C3H8O3 یا CH2OH-CHOH-CH2OH ) و جرم مولکولی 92.094 g/mol است. همچنین به دلیل داشتن پیوند هیدروژنی ( 3 گروه هیدروکسیل) با هر نسبتی با آب حل می‌شود. گلیسیرین یا گلیسرول مایعی بی بو و شفاف است که عمدتا به عنوان حلال ، نرم کننده، عامل دارویی و یا شیرین‌کننده استفاده می‌شود.

انواع گلیسیرین

1. گلیسیرین مایع
2. گلیسیرین جامد

گلیسیرین جامد چیست؟

در واقع چیزی به عنوان “گلیسیرین جامد” وجود ندارد، مگر اینکه گلیسیرین که در یک فریزر یخ‌زده، را به عنوان گلیسیرین جامد تلقی کنیم. گاهی ممکن است شما مکعب‌های جامد که برچسب “صابون گلیسیرین” دارند را به عنوان گلیسیرین جامد خریداری کنید. در واقع این مکعب‌های جامد که در دمای 18.1 درجه سانتی‌گراد می‌توان ذوب کرد، تنها صابون معمولی در ترکیب با مقدار زیادی گلیسیرین و الکل و شکر (برای روشن شدن رنگ) هستند؛ اما به طور کلی گلیسیرین ذاتا مایع است.

فروش گلیسیرین صنعتی جامد
فروش گلیسیرین مایع

کاربرد گلیسیرین

با صنعتی شدن جوامع امروزی و افزایش آلودگی‌های زیست محیطی، محققان به دنبال یافتن منابع طبیعی برای تولیدات و حفظ محیط زیست هستند. گلیسیرین یکی از مواد طبیعی است که دارای کاربردهای زیادی در صنایع مختلف است که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: صنایع نظامی، آرایشی-بهداشتی، صنایع غذایی، داروسازی
همچنین در ساخت ضدانجماد، برای روغن کاری ابزارآلات و تاسیسات فلزی، سوخت و ساز سلولی در بدن، رنگ سازی و کشاورزی و صنعت فیلم نیز کاربرد دارد. در ادامه به توضیح مفصل هر یک از این موارد پرداخته شده است.

کاربرد گلیسرین در صنایع آرایشی و بهداشتی

به خاطر خاصیت جذب رطوبت و نگهداری رطوبت بر روی پوست به معتدل ماندن PH پوست کمک می‌کند و لک و خشکی پوست را کاهش می‌دهد. اغلب برای تهیه لوازم آرایشی، لوسیون‌ها و کرم‌های بدن و صورت به عنوان یک نرم کننده و صافی پوست، به کار می‌رود. بسیاری از لوازم آرایشی غیر مرغوب محرک پوست هستند، بنابراین می‌توان از گلیسیرین به عنوان پاک کننده طبیعی پوست که دارای خواص ضد عفونی نیز هست، استفاده کرد. همچنین برای روشنتر کردن زنگ پوست (سر ارنج)، رفع چین و چروک، از بین بردن جای جوش، آکنه، چاقی صورت، جلوگیری از ریزش، نازک شدن تارها، خشکی و وزی، شوره و بهبود رشد مو مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین گلیسیرین به طور عمده در صنعت صابون‌سازی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده گلیسیرین در کشاورزی

گلیسیرین جهت بهبود و درمان بذرها و نهال‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و میزان جوانه زنی را افزایش می دهد. علاوه بر این گلیسیرین قادر است شاخ و برگ‌‎ها را همانند نوعی گل ایرلندی و ادریس به صورت نرم و قابل انعطاف نگهداری کند.

استفاده گلیسیرین در ساخت صابون

از گلیسیرین در ساخت صابون نیز استفاده می‌شود. از آنجایی که صابون‌ها معمولا دارای یک سر غیر قطبی و یک سر قطبی هستند، در بسیاری از موارد از گلیسیرین به عنوان سر غیر قطبی آنها استفاده می‌شود.

نقش گلیسیرین در سوخت و ساز سلولی بدن

گلیسیرین برای ساخت تری‌گلیسیرید و فسفولیپیدها در بافت چرب و کبد لازم است. زمانیکه بدن چربی ذخیره شده را می‌سوزاند گلیسرول و اسید چرب در خون جریان می یابد، گاهی می‌تواند وارد مسیر گلیکولیز شود و انرژی سوخت و ساز سلولی را فراهم کند. در واقع این فرآیند به این صورت است که تری گلیسیرید به اسیدهای چرب آزاد شکسته میشود که این اسیدهای چرب در جریان خون به حرکت می افتند و در بافت هایی که نیاز به انرژی دارند، جذب می‌شوند.

کاربرد گلیسیرین صنعتی

گلیسیرین به طور معمول در دو گرید دارویی-غذایی و صنعتی یافت می شود. در ادامه به کاربردهای صنعتی گلیسیرین پرداخته شده.

استفاده از گلیسیرین در رنگ سازی

گلیسیرین تصفیه شده درجه یک صنعتی به منظور رزین سازی (رزین آلکید) و رنگ سازی به کار می رود. همچنین از گلیسیرین درجه دو که از تصفیه پساب‌های کارخانجات صابون‌سازی به دست می‌آید و دارای رنگ زرد است، برای ساختن ضد زنگ و رنگ های کدر استفاده می‌شود. رنگ‌های روغنی با حل کردن رنگ دانه در ترکیبات گلیسیرین همانند استر گلیسیرین با اسیدهای چرب (لینولنیک و اسید اولئیک) تولید می‌شود.

کاربرد گلیسیرین به عنوان ضد انجماد

به علت پیوند قوی هیدروژنی بین مولکول‌های گلیسرول و آب، و پایین بودن دمای انجماد آن، گلیسیرین میتواند منجر به تاخیر در تشکیل یخ شود؛ بنابراین به علت پایین بودن دمای ذوب (حدود 37.8- درجه سلسیوس مربوط به محلوط 70% گلیسرول در آب) از آن به عنوان ضد یخ در روز های سرد زمستان در خودرو استفاده می شود. گلسیرول در آزمایشگاه در دمای زیر 0 درجه سانتی گراد برای واکنش‌های آنزیمی نگهداری می‌شود.

استفاده از گلیسیرین در صنایع نظامی

از گلیسیرین در تهیه نیترو گلیسیرین که جز ماده اساسی مواد منفجره (دینامیت، ژلیگنیت و کوردیت) است؛ استفاده می‌شود.

کاربرد گلیسیرین در صنعت فیلم

در هنگام تصویربرداری از صحنه‌هایی که حاوی آب است برای جلوگیری از خشک شدن سریع قطرات آب از گلیسیرین استفاده می‌شود.

کاربرد گلیسیرین در روغن کاری ابزارآلات

برای جلوگیری از سایش زودرس و آسیب رسیدن به چرخ دنده‌های داخلی، گلیسیرین را در فضای خالی ابزالات ریخته می‌شود و این سبب طول عمر و عملکرد بهتر ابزار الات می‌شود.

کاربرد گلیسیرین حوراکی

گلیسیرین در گرید خوراکی به طور معمول در صنایع غذایی و داروسازی مورد استفاده است که در ادامه به آنها پرداخته شده است.

کاربرد گلیسیرین در صنایع غذایی

این ماده شیرین مزه به عنوان شیرین کننده در صنایع غذایی کاربرد دارد و به دلیل توانایی بالا در جذب رطوبت، موجب حفظ کیفیت و نرمی بافت ماده غذایی(به عنوان مثال در کیک) می‌شود. گلیسیرین به عنوان یک افزودنی غذایی با شماره E422 نام گذاری شده است، همچنین در مشروبات الکلی و خمیر فوندانت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد گلیسیرین در داروسازی

در شربت و قرص سرما خوردگی، اکسپکتورانت، خمیر دندان و دهان شویه، کرم اصلاح و شیاف‌های گلیسرول (جهت درمان یبوست) استفاده می‌شود. همچنین برای کاهش فوری فشار چشم شدید مورد استفاده قرار می‌گیرد. به صورت قطره در گرفتگی گوش برای نرم کردن ترشحات سفت شده، در درمان آلرژیک ایمنوتراپی، آفت دهان و درمان زخم بریدگی‌های سطحی نیز استفاده می‌شود.

فواید و عوارض گلیسیرین

همانطور که بیان شد گلیسیرین دارای کاربردهای بسیاری در صنایع مختلف است و امروزه بیشترین کاربرد را در صنعت آرایشی و بهداشتی همانند صنعت صابون‌سازی دارد. و گاهی ممکن است در صورت استفاده غیراصولی از آن، عوارضی را به همراه داشته باشد. در بیان فواید و عوارض گلیسیرین می توان به نکات زیر اشاره کرد:

فواید گلیسیرین

• جاذب رطوبت قوی
• نرم کننده مناسب
• کنترل کننده PH سطح پوست
• دارای خاصیت ضد عفونی و التیام بخش
• تقویت کننده عملکرد پوست
• مانع ورود سموم و محرک‌ها به پوست
• جوان کنندگی پوست
• رفع خشکی ناخن
• رفع خشکی و ریزش مو

عوارض گلیسیرین

• پوسته پوسته شدن و خشک شدن پوست
• ایجاد عفونت و اکنه
• ایجاد آلرژی های پوستی همانند کهیر، قرمزی، سوزش و خارش
• جذب آلودگی و گرد و خاک بر روی پوست، به خاطر چسبناکی آن

بازار داخلی گلیسیرین

مواد اولیه برای تهیه گلیسیرین در ایران روغن تالو است که این روغن از طریق واردات تهیه می شود. میزان مصرف داخلی گلیسیرین طی چند سال اخیر در سال 17620 تن و میزان واردات طی دو سال اخیر به طور متوسط 6500 تن بوده است. متاسفانه در ایران میزان صادرات این محصول ناچیز است. از جمله تولیدکنندگان داخلی می توان الند شیمی، پاکسان، چرب شیمی، چربی های صنعتی خرمشهر و پارس پاک کیمیا، دفتر بازرگانی پرسیکا، مجتمع صنایع شیمی گستر نیما را نام برد.

بازار جهانی گلیسیرین

انتظار می‌رود بازار گلیسیرین طی سال‌های 2021 تا 2028 به میزان متوسط 5.3 درصد رشد کند. منطقه آسیا و اقیانوس آرام به دلیل استفاده در محصولات مراقب‌های شخصی و کاربردهای دارویی بازار را هدایت می‌کنند. پیش بینی می‌شود کاربرد دارویی بزرگترین بازار برای گلیسیرین باشد. همچنین گردشگری در کشورهایی مانند هند، مکزیک، تایلند، کره جنوبی، ترکیه، مالزی، کاستاریکا، برزیل و تایوان میزان مصرف مواد مختلف دارویی را افزایش داده است. به عنوان مثال طبق OECD، حدود 50 میلیون گردشگر سالانه در سطح جهان به درمان‌های پزشکی می‌پردازند که به نوبه‌ی خود میزان استفاده گلیسیرین را در برنامه‌های دارویی افزایش داده است. گلیسیرین یک محصول جانبی است که در تولید بیودیزل از چربی‌های حیوانی و روغن‌های گیاهی تهیه می‌شود. طبق گزارش ثبت شده در اتحادیه اروپا بیودیزل به عنوان سوخت در سال 2017 ثبت شده است و انتظار می‌رود با افزایش تقاضا برای سوخت‌های زیستی و نوسانات قیمت نفت خام میزان تقاضای بیودیزل افزایش دهد که افزایش مصرف گلیسیرین را به همراه دارد. بنابراین در اتحادیه اروپا و امریکای شمالی مصرف گلیسیرین افزایش یافته است.

در منطقه‌ی آسیا و اقیانوس ارام با افزایش جمعیت در کشور‌هایی نظیر هند، چین ، ژاپن و کره میزان مصرف گلیسیرین افزایش خواهد یافت. علاوه بر این افزایش فروش لوازم آرایشی به دلیل رشد صنعت گردشگری در کشورهایی مانند تایلند ویتنام و کامبوج رو به گسترش است، پیش بینی می‌شود طی سال‌های آینده میزان تقاضای گلیسیرین افزایش یابد.

نمودار زیر اندازه بازار جهانی گلیسیرین را به همراه پیش بینی آن در سال‌های مختلف نشان می‌دهد:

امیدوارم این مقاله از سری مقالات تمادکالا برای شما مفید واقع شده باشد. نظرات و اطلاعات خود را در خصوص این ماده با ما به اشتراک بگزارید.

تشخیص گلیسیرین اصل

گلیسیرین قیمت بالاتری نسبت به دی اتیلن گلیکول دارد. به همین دلیل نیز ممکن است برخی افزاد سودجو دی اتیلن گلایکول را به جای گلیسیرین به فروش برسانند. گلیسیرین دارای انواع گریدهای صنعتی، دارویی و خوراکی است. این در حالی است که عمده کاربرد دی اتیلن گلایکول مربوط به صنایع رنگ و رزین است. مصرف اشتباه دی اتیلن گلایکول به جای گلیسیرین می تواند منجر به آسیب های فراوان دائمی شود.

متاسفانه راه مستقیمی برای تشخیص اصل بودن گلیسیرین وجود ندارد. پس بهترین کار آن است که گلیسیرین از تامین کننده معتبر خریداری شود. در صورت لزوم باید از تامین کننده درخواست برگه آنالیز شود. مقدار دی اتیلن گلایکول موجود در گلیسیرین نباید از 0.1% تجاوز بکند.